Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Para Politikası Kurulu (PPK) Toplantı Özeti’nde, yüksek frekanslı verilerin iş gücü piyasasında talebin gücünü koruduğuna işaret ettiği belirtildi.
TCMB Para Politikası Kurulu’nun 21 Eylül’deki toplantısına ilişkin özet yayımlandı.
Özette, yılın ikinci çeyreğine ilişkin açıklanan GSYİH verilerine göre, iktisadi faaliyetin özellikle iç talep kaynaklı güçlü seyrettiği belirtildi.
Yakın dönem göstergeleri ve yüksek frekanslı verilerin ise üçüncü çeyrekte iktisadi faaliyetin iç talep öncülüğünde gücünü koruduğuna, büyüme ivmesinde ise çeyreklik bazda yavaşlamaya işaret etmekte olduğu ifade edilen özette, temmuz ayında perakende satış hacim endeksinin takvim etkileri kaynaklı olarak yıllık bazda yüzde 34,8 ile kuvvetli artış sergilediği bildirildi. Özette, çeyreklik bazdaki artışın ise ikinci çeyrekte gerçekleşen yüzde 5,8 oranındaki yükselişe kıyasla bir miktar ivme kaybederek yüzde 3,9 oranında gerçekleştiği aktarıldı.
Kartla yapılan harcamalardaki yükseliş eğiliminin ağustos ayında devam ettiği belirtilen özette, imalat sanayi firmalarının kayıtlı iç piyasa siparişlerinin ağustos ayında yıllık bazda 8,6 puan artarken mevsimsellikten arındırılmış olarak çeyreklik bazda sınırlı düşüş kaydettiği vurgulandı.
Özette, ağustos ayında imalat sanayi firmalarının geleceğe yönelik ihracat ve iç piyasa siparişi beklentilerinin ihracat siparişi beklentilerinde daha fazla olmak üzere aylık bazda gerilediği kaydedildi. Firma görüşmelerinin ise yüksek oranlı fiyat artışlarının alım gücü üzerindeki etkisiyle sektörel düzeyde ivme kayıplarına işaret ettiği belirtilen özette, şunlar kaydedildi:
“Temmuz ayında sanayi üretim endeksi, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış olarak aylık bazda yüzde 0,4 oranında azalırken, takvim etkilerinden arındırılmış olarak yıllık bazda yüzde 7,4 oranında artmıştır. Bilgisayar, diğer ulaşım ve kayıtlı medya gibi tipik olarak yüksek oynaklık sergileyen sektörler hariç tutulduğunda sanayi üretiminin ana eğiliminin daha güçlü olduğu gözlenmektedir. Söz konusu sektörler dışlandığında temmuz ayında sanayi üretimi aylık yüzde 0,9 artış oranı ile genel endekse kıyasla daha güçlüdür. Çeyreklik bazda değerlendirildiğinde sanayi üretimi, temmuz ayı itibarıyla ikinci çeyrek ortalamasına kıyasla yüzde 0,9 oranında artmıştır. Ağustos ayında mevsimsellikten arındırılmış olarak imalat sanayi kapasite kullanım oranı, fabrikalarda yıllık bakım çalışması amacıyla üretim arası verilmesi kaynaklı olarak, taşıt sektörü öncülüğünde düşüş kaydetmiştir. Bununla birlikte üçüncü çeyreğe ilişkin göstergeler taşıt sektörü dışlandığında kapasite kullanım oranının çeyreklik bazda yatay seyrettiğine işaret etmektedir.”
Temmuz ayı itibarıyla mevsimsellikten arındırılmış istihdamın 31,7 milyon seviyesinde gerçekleştiği bildirilen özette, bu dönemde istihdamda çeyreklik bazda yüzde 0,3 artış gerçekleşirken iş gücüne katılım oranının 0,1 puan azalış kaydettiği bildirildi.
Özette, işsizlik oranının temmuz ayında bir önceki aydaki yüzde 9,6 seviyesine göre 0,2 puan azalarak yüzde 9,4 düzeyinde gerçekleştiği aktarıldı.
Yüksek frekanslı verilerin iş gücü piyasasında talebin gücünü koruduğuna işaret ettiği dile getirilen özette, temmuz ayında yıllıklandırılmış cari işlemler açığının dış ticaret açığındaki belirgin artışa paralel olarak önceki aydaki seviyesine kıyasla 2 milyar dolar artışla 58,5 milyar dolara yükseldiği kaydedildi.
Bu artışın enerji fiyatlarında yıllık bazda devam eden düşüşün etkisiyle enerji dengesinde gözlenen iyileşmeye karşın büyük oranda altın, yatırım malları ve tüketim malları ithalatlarındaki güçlü artışlardan kaynaklandığı vurgulanan özette, şu ifadelere yer verildi:
“Bu çerçevede, yurt içi talepteki güçlü seyir tüketim malları ithalatı kanalıyla yıllıklandırılmış olarak cari işlemler açığını artırıcı etkide bulunmaktadır. Temmuz ayı itibarıyla yıllıklandırılmış olarak ödemeler dengesi tanımlı dış ticaret açığı önceki yılın aynı dönemindeki seviyesine göre 37,7 milyar dolar artarak 100,6 milyar dolara yükselmiştir. Aynı dönemde yıllıklandırılmış hizmetler dengesi fazlası 7,3 milyar dolar artarak 51,7 milyar dolara çıkmıştır. Ağustos ayı geçici dış ticaret verilerine göre, yılın ilk 8 ayında altın ithalatı bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla 13,5 milyar dolar artışla 22,8 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. Yüksek frekanslı veriler ağustos ayında hızlanan altın ithalatının, alınan tedbirlerin de etkisiyle eylül ayında bir miktar hız kesmekle birlikte halen tarihsel ortalamaların üzerinde seyrettiğine işaret etmektedir. Ağustos ayına ilişkin geçici dış ticaret verileri ve eylül ayına ilişkin yüksek frekanslı veriler mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış olarak hem ihracatta hem de ithalatta ağustos-eylül döneminde düşüş ima etmektedir.”
“Güçlü ve yıl geneline yayılmış şekilde seyreden turizm gelirleri cari dengeye katkı sunmaya devam etmektedir”
PPK Toplantı Özeti’nde, güçlü ve yıl geneline yayılmış şekilde seyreden turizm gelirlerinin cari dengeye katkı sunmaya devam ettiği belirtildi. Seyahat gelirlerinin yılın ilk 7 ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre 3,8 milyar dolar artarak 24,3 milyar dolar seviyesine ulaştığı belirtilen özette, yabancı ziyaretçi sayılarının da benzer şekilde yılın ilk 7 ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 19,2 artarak 25,1 milyon kişi seviyesinde gerçekleştiği bildirildi.
2022 yılının ikinci yarısından itibaren gerileyen enerji emtia fiyatlarında temmuz ayında gözlenen artış eğiliminin ağustos ayında da devam ettiği aktarılan özette, son aylarda yataya yakın seyreden enerji dışı emtia fiyatlarının ise ağustos ayında düşüş kaydettiği belirtildi.
Özette, eylül ayının ilk yarısı itibarıyla enerji emtia fiyatlarındaki artışın sürdüğü, enerji dışı emtia fiyatlarında ise görece yatay seyrin korunduğu vurgulandı.
Brent ham petrol fiyatlarının, üretim kesintisine devam kararının ardından yükseliş eğilimini devam ettirerek eylül ayının ilk yarısında 90 doların üzerindeki seyir ile Kasım 2022’den bu yana en yüksek seviyesine ulaştığı vurgulanan özette, “Enerji grubunda uluslararası propan ve bütan ile kömür kalemlerinde de dolar bazındaki artışlar devam etmiştir. Böylelikle döviz kuru ve uluslararası enerji emtia gelişmeleri ile iş gücü maliyetindeki artışların gecikmeli etkileri üretici fiyatları üzerinde baskı oluşturan temel unsurlar olmuştur.” değerlendirmelerine yer verildi.
Özette, yurt içi üretici fiyatlarının ağustos ayında yüzde 5,89 arttığı, yıllık enflasyonun 4,91 puan yükselişle yüzde 49,41 olduğu belirtildi. Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, yıllık enflasyon alt grupların tümünde yükseliş kaydedilirken, aylık bazda uluslararası emtia ve kur gelişmelerine istinaden enerji üretici fiyatlarındaki artışın belirgin olduğu vurgulanan özette, Küresel Arz Zinciri Baskı Endeksi’nin ağustos ayında yatay seyrederken uluslararası taşımacılık maliyetlerinin bu dönemde bir miktar yükselmekle beraber düşük seviyelerini koruduğu bildirildi.
Özette, Ağustos PPK kararının ardından gerileyen döviz kurlarının eylül ayında istikrarlı seyrettiği aktarıldı.
2023 yılı temmuz ayında asgari ücrette yapılan güncellemeye memur ve kamu işçi ücretlerindeki düzenlemelerin eşlik etmesi ve ücretlerdeki artışın genele yayılmasının temmuz ve ağustos aylarında özellikle maliyet kanalı yoluyla enflasyon üzerinde belirgin etkileri olduğu belirtilen özette, hizmet sektöründeki fiyat artışlarının temmuz ayından itibaren güçlendiği kaydedildi.
Mallara kıyasla atalet sergileyen hizmet sektöründe aylık artışların 2022’ye kıyasla yüksek seyrettiği vurgulanan özette, “Temel mal ve hizmet gruplarını içeren C endeksinde yıllık enflasyon yaklaşık yüzde 65 seviyesindeyken, hizmet sektöründe yıllık enflasyonun yüzde 80 civarında olduğu gözlenmektedir. Hizmet sektörüne ait yayılım endeksi de tarihsel ortalamasının yaklaşık yüzde 60’ı kadar üzerinde seyrederek artışların sektör geneline yayıldığını göstermektedir.” ifadeleri kullanıldı.
Gıda, ücret ve turizm kaynaklı gelişmelerden önemli ölçüde etkilenen lokanta ve otel alt grubunda aylık artışların süreklilik gösteren bir görünüm arz ettiği belirtilen özettte, şunlar kaydedildi:
“Asgari ücretin gecikmeli etkilerindeki zayıflama ve gıda fiyat artışlarında yakın dönemde gözlenen yavaşlama dikkate alındığında, sektörde gözlenen fiyat artış eğiliminin önümüzdeki aylarda bir miktar hız kesmesi beklenmektedir. Akaryakıt fiyatları başta ulaştırma hizmetleri olmak üzere tüketici fiyatları üzerinde gerek üretim girdisi gerekse taşımacılık maliyetleri kanalıyla önemli bir etki oluşturma potansiyeline sahiptir. Nitekim, akaryakıt fiyatlarında yakın dönemde döviz kuru, ham petrol fiyatları ve vergi artışı kaynaklı olarak kaydedilen belirgin artışlar ulaştırma hizmetleri fiyatlarına hızlı şekilde yansımıştır. Uluslararası petrol fiyatlarındaki görünümün akaryakıt fiyatları kanalıyla ulaştırma hizmetleri fiyatları üzerinde önümüzdeki dönemde baskı oluşturmaya devam edebileceği tahmin edilmektedir. Yükselen konut fiyatları ve geçmiş enflasyona endeksleme davranışına ek olarak gayrimenkul piyasasındaki arz-talep uyumsuzlukları kira artışlarını yukarıya çekerek tüketici enflasyonunu olumsuz yönde etkilemektedir.”
Kira, eğitim, sağlık, eğlence-kültür başta olmak üzere belirli hizmet kalemlerinin geçmiş tüketici enflasyonuna dönük fiyatlama davranışı sergileyerek, enflasyonist etkilerin uzun bir zamana yayılmasına neden olduğu belirtilen özette, tüketici enflasyonunda yakın dönemde beklenen görünümle birlikte geçmiş enflasyona endeksleme eğilimi belirgin olan kalemlerde enflasyonun bir süre daha yüksek seyretme riskinin bulunduğu aktarıldı.
Özette, “Hizmet fiyatları üzerinde eylül ayında okulların açılmasına bağlı dönemsel etkiler belirgin olacaktır. Üniversite harcı, yurt ücreti, okul servis ücreti gibi hizmet kalemlerinde yılın belli döneminde fiyatlama yapılması (zamana bağlı fiyatlama) nedeniyle bu dönemde yüksek fiyat artışları izlenmektedir.” denildi.
(Devam edecek)