Milli İstihbarat Akademisi Başkan Yardımcısı Dr. Hakkı Uygur’un kaleme aldığı “Dünden Bugüne İran İstihbarat Mekanizması” analizi yayınlandı. Çalışmada, 2. Dünya Savaşı sonrası süreçte İran’ın bölgesel bir aktör olma sürecine paralel olarak güçlenen İran istihbarat aygıtının faaliyetleri mercek altına alındı.
Milli İstihbarat Akademisi tarafından yayınlanan analizde İran istihbarat mekanizmasının dönüşüm ele alınırken tarihi süreç, kurumsal dönüm noktaları, süreklilik gösteren yapısal zaaflara odaklanılmış; bu dönüşüm süreci somut hadiseler üzerinden örneklendirildi. Bu bağlamda Orta Doğu’daki en ünlü istihbarat yapılanmalarından olan SAVAK incelenerek, devrime giden süreçteki başarısızlıklarının arka planı irdelendi. Devrimden sonraki süreçte ise İstihbarat Bakanlığı ve Devrim Muhafızları Ordusuna bağlı istihbarat birimlerinin çekişmesinin ve iç politikadaki olumsuz rekabetin başta İsrail olmak üzere hasım güçlere nasıl alan açtığı anlatıldı.
Analizde dengesiz büyüyen, aşırı ideolojik ve siyasi tutum içine giren farklı kurumlardaki yozlaşmaların meydana getirdiği olumsuz etkinin benzeri belki daha da şiddetlisinin istihbarat örgütlerinde de müşahede edilebildiği ve son yüzyılda farklı resmi ideolojileri benimseyen İran özelinde görüldüğü üzere bu durumun, milli güvenlik alanında oldukça yıkıcı sonuçlara yol açabileceği vurgulandı.
İran istihbaratının tarihi seyri
Analize göre İslam Cumhuriyeti’nin ana istihbarat aygıtı olan İstihbarat Bakanlığı, 1990’lı yıllarda rejim muhaliflerine karşı yargısız infazlar gerçekleştirecek kadar siyasallaştı. 2000’li yıllarla birlikte ise bu Bakanlık zayıflamış ve yerini büyük ölçüde DMO’ya bıraktı. Siyasi, askeri ve ekonomik gücünü istihbarat faaliyetlerine de yansıtan DMO, iç güç mücadeleleriyle önemli güvenlik ve istihbarat açıklarına yol açtı. Bu süreçte İran özellikle MOSSAD’a atfedilen sabotajlar, suikastlar ve saldırılar nedeniyle ciddi kayıplar yaşadı. Nükleer tesisler, üst düzey askeri yetkililer ve bilim insanlarına yönelik saldırılar; ülkenin güvenlik imajını derinden sarstı. 2024 yılında İsrail’le artan çatışmalar ve Haniye suikastı, İsrail’in İran topraklarındaki operasyonlarının zirve noktası oluşturdu. İran, bu zayıflıkları gidermek için son 10 yılda Çin ve Rusya ile derinleşen teknolojik iş birliği çabalarına ağırlık verse de şu ana kadar beklenen sonuçlara ulaşamadı.
İran istihbaratının dönüşümü ele alındı
Yayınlanan analizde İslam Cumhuriyeti’nin ana istihbarat aygıtı olan İstihbarat Bakanlığı’nın, 1990’lı yıllarda rejim muhaliflerine karşı yargısız infazlar gerçekleştirecek kadar siyasallaştığı vurgulandı. 2000’li yıllarla birlikte ise bakanlığın zayıfladığı ve yerini büyük ölçüde DMO’ya bıraktığı belirtildi. Siyasi, askeri ve ekonomik gücünü istihbarat faaliyetlerine yansıtan DMO’nun, iç güç mücadeleleriyle önemli güvenlik ve istihbarat açıklarına yol açtığına yer verilen analizde, İran’ın özellikle MOSSAD’a atfedilen sabotajlar, suikastlar ve saldırılar nedeniyle ciddi kayıplar yaşadığı vurgulandı. Ayrıca nükleer tesisler, üst düzey askeri yetkililer ve bilim insanlarına yönelik saldırıların; ülkenin güvenlik imajını derinden sarstığı ifade edildi. Analizde 2024 yılında İsrail’le artan çatışmalar ve Haniye suikastının, İsrail’in İran topraklarındaki operasyonlarının zirve noktası olduğu vurgulanırken İran’ın, bu zayıflıkları gidermek için son 10 yılda Çin ve Rusya ile derinleşen teknolojik iş birliği çabalarına ağırlık verdiği ancak şu ana kadar beklenen sonuçlara ulaşamadığı belirtildi. – ANKARA
